Ý nghĩa hình mặt quỷ Oni

Oni : là một loài quỷ trong nền văn hoá truyền thống Nhật Bản. Oni còn được gọi với nhiều cái tên khác nhau và được hiểu là ma, quỷ hay yêu tinh. Oni đã đi vào nghệ thuật, thơ văn cũng như sân khấu và ngay cả cuộc sống của người Nhật Bản như là một hình tượng đầy ý nghĩa.
Rất khác với hình tượng quỷ ở nhiều nền văn hoá Đông Tây, Oni của Nhật Bản có rất nhiều hình dạng khác nhau và không nhất thiết luôn phải được nhìn thấy dưới hình thù gớm guốc của ác quỷ. Tuy nhiên hình dạng mà người ta thường hình dung về Oni qua các bức tranh cổ cũng như những mặt nạ sân khấu là một sinh vật có hình dáng giống người nhưng mang gương mặt ác quỷ với 2 sừng dài, đôi mắt lồi, với nụ cười ác độc để lộ những cái răng nanh sắc nhọn cùng mái tóc xoã. Oni thường quàng khăn da hổ và cầm một chiếc chuỳ sắt. Oni mang bất cứ mầu sắc nào nhưng người ta thường cho nó màu da xanh hoặc đỏ. Đôi khi Oni mang hình hài một người thanh niên khôi ngô, một cô gái xinh đẹp, có lúc lại giống như hình thù một cái đầu lâu. Hình ảnh của Oni rất đa dạng, một số hoạ sĩ đã miêu tả Oni với những đặc điểm vô cùng kì quái như có thêm nhiềucon mắt khác, có thêm hay là bớt đi những ngón tay, ngón chân với vuốt sắc.Tại sao Oni lại có nhiều hình hài đến vậy.

Việc này xuất phát từ ý nghĩa của Oni trong văn hoá Nhật Bản. Người ta nói rằng Oni mang trong mình những sức mạnh siêu nhiên của cả 2 thế lực thiện và ác. Quyền lực của Oni có thể được sử dụng vì điều thiện hay phục vụ cái xấu xa, phụ thuộc vào chính ý thích của Oni và hoàn cảnh đang tác động lên nó. Nó không phải con ác quỷ cũng không phải một vị thần. Oni là biểu tượng cho sự chuyển biến, sự đấu tranh giữa thiện và ác, đó có thể là sự lầm lạc đến cái tà ác từ chỗ tốt đẹp, hoặc là sự nỗ lực hướng thiện, đi lên từ nơi tăm tối. Bởi vậy người Nhật Bản thờ phụng , yêu kính Oni mà cũng lại sợ hãi và xua đuổi Oni.
Quỷ Oni biểu trưng cho cái ác, những thế lực xấu xa, tà ác mà người Nhật cho là nằm sau kimon – cánh cổng ác quỷ nằm ở phía Đông Bắc. Phương Đông Bắc được biểu tượng bởi linh vật ushitora vừa giống bò vừa giống hổ, đó là một phần lí do của cái sừng bò, răng nanh và vuốt hổ, cùng chiếc khăn da hổ mà Oni mang trên mình. Các đền chùa của Nhật Bản thường được xây dựng quay mặt về hướng Đông Bắc để chấn yểm ngăn không cho Oni vượt qua được Kimon để đến thế giới con người. Ví dụ như đền Enryakuji ở núi Hiei nằm ở phía đông bắc cố đô Kyoto hay đền Kaneiji cũng ở hướng đông bắc của lâu đài Edo. Ngay cả kinh đô của Nhật Bản cũng đã từng được di dời về hướng đông bắc từ Nagaoka về Kyoto vào thế kỉ thứ 8. Nhiều ngôi làng ở Nhật Bản vẫn duy trì những lễ hội truyền thống, xua đuổi cái ác, cái xấu xa, xua đuổi Oni vào đầu xuân. Trong lễ hội Setsubun người ta ném hạt đậu ra trước cửa nhà mình và niệm “Oni wa soto! Fuku wa” nghĩa là cái xấu xa hãy tan biến, may mắn hãy đến.
Một mặt khác người Nhật lại rất yêu mến và tôn thờ Oni. Trẻ em Nhật Bản lớn lên cùng câu truyện cổ tích Momotaro mà một số người Việt Nam biết đến với tên gọi là Cậu bé quả đào. Câu truyện lại rất đề cao hình ảnh Oni. Trong nhiều thành ngữ tục ngữ của Nhật Bản cũng xuất hiện hình ảnh Oni. Người ta thờ cúng Oni với niềm tin rằng Oni mang lại may mắn, sự an toàn, bình yên và xua đuổi những điều bất hạnh. Oni trở thành vị thần bảo vệ cho con người khỏi cái xấu, những tai hoạ.

Nhiều công trình ở Nhật có mái ngói có hình mặt quỷ Oni được gọi là Onigawa và người ta tin rằng nó sẽ xua đuổi đi những điều bất hạnh, cũng tương tự như ác quỷ cánh dơi gargoyle ở các lâu đài của phương Tây. Hình ảnh Oni cầm chuỳ sắt (oni ni kanabo) được coi là biểu tượng cho những thế lực siêu nhiên vô hình bất khả chiến bại. Từ rất xa xưa con người đã sáng tạo, tưởng tượng ra hình ảnh của ma quỷ, tôn thờ chúng và khiếp sợ chúng. Người ta nghĩ ma quỷ là những gì siêu nhiên, quái lạ, nhưng đã quên mất rằng ma quỷ chính là hình ảnh của con người, nó hiện hình từ những gì xấu xa độc ác của con người. Nói cho cùng mọi cái ác cái xấu xa trên đời này là từ con người mà ra. Ma quỷ biểu trưng cho cái ác cái xấu, cũng là những sức mạnh lớn lao, phi thường, đó là những thứ mà chúng ta cần kiểm soát và làm chủ. Ý nghĩa tích cực của ma quỷ thực sự nằm ở đấy. Một ngày nào đó con người xoá bỏ được những định kiến, cũng như nỗi sợ hãi với ma quỷ, hiểu rõ được ý nghĩa đích thực của chúng, khi đó Oni sẽ được chấp nhận rộng rãi hơn như là biểu tượng của sự may mắn.